آرتروز زانو چیست؟
آرتروز در اصل به درد مفاصل، التهاب و تورم در مفصل گفته میشود و ممکن است تمام مفاصل بدن به آن دچار شوند. با این حال شایع‌ترین مفصل که درگیر میشود، مفصل زانو است. آرتروز زانو باعث میشود بسیاری از فعالیت‌های عادی روزانه شما به سختی انجام شود از جمله بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا هر کاری که نیاز به خم کردن زانو دارد. شایع‌ترین انواع آرتروز ، آرتروز و آرتریت روماتوئید است. اما بیش از 100 شکل مختلف دیگر این بیماری نیز وجود دارد. در حالی که آرتریت عمدتا یک بیماری مختص بزرگ‌سالان است؛ برخی از اشکال آن در کودکان نیز مشاهده شده است. اگرچه درمانی برای ورم مفاصل وجود ندارد؛ اما گزینه‌های درمانی زیادی برای کمک به مدیریت درد و فعال نگه داشتن افراد وجود دارد.
آناتومی آرتروز زانو
زانو بزرگ‌ترین و قوی‌ترین مفصل بدن است. این قسمت از انتهای تحتانی استخوان ران، انتهای فوقانی استخوان درشت‌نی (ساق پا) و پاتلا (کشکک) تشکیل شده است. انتهای سه استخوانی که در زانو لمس می‌شوند؛ با غضروف مفصلی پوشانده شده است. این غضروف ماده صاف و لغزنده‌ای است؛ که هنگام خم و صاف کردن زانو، استخوان‌ها را محافظت کرده و آن را محکم می‌کند.
دو قطعه غضروف گوی شکل، به نام منیسک به عنوان “کمک فنر” بین انتهای تحتانی استخوان ران و ساق پا عمل می‌کنند. آنها برای کمک به مفصل و ثابت نگه داشتن آن تعبیه شده‌اند. مفصل زانو توسط یک لایه نازک به نام غشای سینوویال یا غشای زلاله‌ای احاطه شده است. این غشا مایعی را آزاد می‌کند که غضروف را روان کرده و اصطکاک را کاهش می‌دهد.
مهمترین علت آرتروز و ساییدگی زانو چیست؟
دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند منجر به آرتروز زانو شود. اما اگر بخواهیم به مهمترین علت آرتروز زانو اشاره کنیم، می‌توان چند مورد زیر را در نظر گرفت:
◽ کشیدگی عضلات
◽ فشار آوردن بیش از حد به زانو
◽ شکستگی زانو و کشیدگی و پارگی لیگامنت
◽ عوامل ژنتیکی
◽ اضافه وزن
شایع‌ترین علائم آرتروز زانو چیست؟
معمولا درد ناشی از آرتروز زانو به تدریج افزایش می‌یابد، اما در برخی موارد نیز شروع ناگهانی درد در زانو دیده شده است. برخی از مهمترین علائم آرتروز زانو عبارت‌اند از:
◽ سفت و ملتهب شدن مفصل زانو
◽ دشوار شدن خم و راست کردن زانو
◽ درد مفصل زانو پس از بیدار شدن از خواب یا هنگام نشستن و استراحت کردن
◽ احساس درد در مفصل زانو هنگام انجام فعالیت‌های شدید
◽ شل شدن در مفصل یا غضروف
◽ احساس ضعف یا خم شدن در زانو
◽ قرمزی و حساسیت به لمس
◽ صدا دادن و تق تق زانو یا شنیدن صدای سایش زانو
◽ بزرگ شدن مفصل زانو
◽ ورم و آب آوردن زانو
◽ محدودیت حرکتی زانو
روش‌های درمان غیرجراحی آرتروز زانو چیست؟
روش‌های مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد و در اینجا ما به مهمترین آنها اشاره می‌کنیم:
فیزیوتراپی
یکی از روش‌های درمانی که به جراحی نیاز ندارد و با هدف افزایش سلامت زانو و کنترل کردن علائم است، فیزیوتراپی می‌باشد. در فیزیوتراپی می‌توان از روش‌هایی مانند سرما درمانی، گرما درمانی، آب درمانی، ماساژ درمانی و غیره استفاده کرد. در این روش حرکات اصلاحی و تمرین‌های ورزشی متنوعی به بیمار داده میشود که به راحتی قابل انجام هستند.
اوزون تراپی زانو
اوزون‌تراپی زانو یک روش درمانی غیرجراحی است که برای کاهش درد و التهاب در آرتروز زانو استفاده میشود. در این روش، اوزون (O3) به صورت تزریق به مفصل زانو وارد میشود تا به بهبود خونرسانی، کاهش التهاب، و ترمیم غضروف آسیب‌دیده کمک کند. اوزون‌تراپی می‌تواند باعث کاهش درد، بهبود دامنه حرکتی مفصل، و کند کردن روند تخریب غضروف شود. این روش به ویژه برای بیمارانی که به درمان‌های غیرجراحی مانند داروها یا فیزیوتراپی پاسخ نداده‌اند، مفید است و به عنوان یک گزینه کم‌تهاجمی با زمان بهبودی سریع شناخته میشود.
تزریق ژل به زانو
در افرادی که به آرتروز زانو مبتلا هستند، مایع مفصلی درون زانو که هیالورونیک اسید کاهش می‌یابد. به همین دلیل پزشک متخصص سعی می‌کنند با تزریق ژل به زانو، میزان اصطحکاک را کاهش دهند و درد را از بین ببرند. تزریق ژل در طی سه هفته، سه بار انجام میشود و می‌تواند تا 6-9 ماه علائم ناشی از آرتروز زانو را از بین ببرد.
در ویویو زیر دکتر حمیدرضا سمیعی درباره عوارض تزریق ژل به زانو توضیح می دهند:
PRP زانو
تزریق ارتوکین
در این روش از خون خود بیمار استفاده میشود. خون گرفته شده از بیمار داخل سانتریفوژ قرار می گیرد و پلاکت‌های خون از اجزای دیگر آن جدا مشود و در شرایط استریل به منطقه مورد نظر تزریق می‌کنیم.
زانو بند طبی مخصوص
زانو بند طبی مخصوص که برای آرتروز زانو طراحی شده است، می‌تواند فشار وارد شده بر زانو را کاهش دهد. البته استفاده از این نوع زانو بند کاملا به نظر پزشک بستگی دارد.
داروها
داروهایی که برای درمان آرتروز زانو به کار می‌روند، معمولا برای کاهش درد هستند مانند استامینوفن، داروهای ضد درد و التهاب، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی و یا NSAID (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن) و غیره.
جراحی زانو
جراحی زانو برای آرتروز معمولاً در موارد پیشرفته این بیماری انجام میشود که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نبوده‌اند. روش‌های رایج شامل آرتروسکوپی، استئوتومی، و تعویض کامل یا جزئی زانو است. این جراحی‌ها به کاهش درد، بهبود حرکت، و بازگشت به زندگی فعال کمک می‌کنند. انتخاب روش مناسب به شدت آرتروز و وضعیت بیمار بستگی دارد.
انواع جراحی زانو برای آرتروز
- آرتروسکوپی زانو
این روش کم‌تهاجمی شامل ورود دوربین و ابزار کوچک به داخل مفصل زانو برای برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده یا ترمیم غضروف است.- مزایا: زمان بهبودی کوتاه‌تر، جای زخم کمتر.
- معایب: برای موارد شدید مؤثر نیست.
- استئوتومی زانو
در این روش، شکل استخوان زانو تغییر می‌کند تا وزن بدن به بخش‌های کمتر آسیب‌دیده منتقل شود.- مزایا: مناسب برای افراد جوان‌تر با آرتروز محدود.
- معایب: بهبودی طولانی‌تر، نیاز به دقت در بازتوانی.
- تعویض کامل زانو (TKA)
این روش شامل جایگزینی مفصل زانو با پروتز مصنوعی است و معمولاً برای موارد شدید آرتروز انجام میشود.- مزایا: کاهش چشمگیر درد، بهبود عملکرد.
- معایب: طول عمر محدود پروتز (معمولاً 15-20 سال)، نیاز به جراحی مجدد در آینده.
- تعویض جزئی زانو (PKA)
این روش برای بیمارانی استفاده میشود که تنها یک بخش از زانو تحت تأثیر آرتروز قرار گرفته است.- مزایا: برش کوچک‌تر، بهبودی سریع‌تر.
- معایب: تنها برای موارد خاص قابل استفاده است.
سخن آخر
درمان آرتروز زانو یک مسیر چندوجهی است که نیازمند توجه به شیوه زندگی، مشاوره با پزشک متخصص، و انتخاب روش‌های درمانی مناسب است. از تغییرات سبک زندگی گرفته تا روش‌های پیشرفته‌ای مانند تزریق PRP یا جراحی، هر فرد می‌تواند با انتخاب روشی که با شرایط و نیازهای او سازگار است، کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد. آنچه اهمیت دارد، اقدام به‌موقع و بهره‌گیری از دانش تخصصی پزشکان در این زمینه است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری و مسیر سلامتی و راحتی در حرکت دوباره هموار شود.
