انحراف ستون فقرات

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز به انحراف غیرطبیعی ستون فقرات به‌سمت چپ یا راست گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ناهنجاری‌های مادرزادی، بیماری‌های عصبی عضلانی یا دلایل ایدیوپاتیک (بی‌دلیل) ایجاد شود. اسکولیوز می‌تواند باعث درد، محدودیت حرکتی و در موارد شدید، مشکلات تنفسی شود. درمان‌ها شامل فیزیوتراپی، استفاده از بریس و در موارد شدیدتر، جراحی هستند.

علل انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این دلایل شامل:

• اسکولیوز مادرزادی: که در نتیجه ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات رخ می‌دهد.

• اسکولیوز اکتسابی: این نوع اسکولیوز به علت آسیب‌ها، بیماری‌ها یا سایر شرایط ایجاد می‌شود.

• اسکولیوز ایدیوپاتیک: این نوع به دلیل ناشناخته بودن علت آن، بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود.

همچنین، برخی از مشکلات مانند آرتروز و پوکی استخوان می‌توانند خطر ابتلا به اسکولیوز را افزایش دهند.

علائم انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

علائم انحراف ستون فقرات می‌تواند بسته به شدت و نوع اسکولیوز متغیر باشد. در برخی از افراد، اسکولیوز ممکن است هیچ‌گونه علائم واضحی نداشته باشد و تنها در معاینات پزشکی یا از طریق تصویربرداری قابل شناسایی باشد. با این حال، در بسیاری از موارد، علائم فیزیکی و درد ممکن است به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از علائم رایج انحراف ستون فقرات عبارتند از:

1. درد کمر و گردن

یکی از شایع‌ترین علائم اسکولیوز، درد کمر و گردن است. این درد ممکن است به دلیل فشار غیرطبیعی بر روی عضلات و مفاصل ستون فقرات ایجاد شود. در صورتی که درمانی برای این وضعیت صورت نگیرد، درد می‌تواند مزمن شود و در انجام فعالیت‌های روزانه محدودیت‌هایی ایجاد کند.

2.انحراف غیرطبیعی در قامت بدن

یکی از نشانه‌های آشکار اسکولیوز، تغییر در شکل بدن است. این تغییرات می‌تواند شامل کج شدن شانه‌ها، تفاوت در ارتفاع استخوان‌های لگن، و انحراف واضح ستون فقرات باشد. این علائم معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری بیشتر قابل مشاهده هستند و ممکن است تأثیر زیادی بر زیبایی ظاهری فرد بگذارند.

3.ناراحتی در تنفس

در موارد شدیدتر اسکولیوز، انحراف ستون فقرات می‌تواند فشار زیادی بر ریه‌ها وارد کند، به‌ویژه اگر انحراف به‌سمت قسمت بالایی ستون فقرات (سینه) باشد. این فشار می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و کاهش ظرفیت تنفسی شود. افراد مبتلا به اسکولیوز شدید ممکن است در تنفس عمیق یا انجام فعالیت‌های جسمانی مشکل داشته باشند.

4.بی‌حسی و ضعف در اندام‌ها

اگر انحراف ستون فقرات به‌حدی شدید باشد که بر روی اعصاب نخاعی فشار وارد کند، ممکن است بیمار احساس بی‌حسی، سوزش یا ضعف در اندام‌ها تجربه کند. این وضعیت می‌تواند به طور خاص در اندام‌های پایینی بدن (پاها) مشاهده شود و ممکن است به‌تدریج شدت یابد. در موارد شدیدتر، ممکن است مشکلات حرکتی یا اختلالات عصبی ایجاد شوند.

5. اختلال در تعادل و هماهنگی

انحراف شدید ستون فقرات می‌تواند تعادل و هماهنگی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این مشکل به‌ویژه در مواردی که اسکولیوز به‌طور قابل توجهی ستون فقرات را خم کرده باشد، بیشتر مشاهده می‌شود. در این موارد، فرد ممکن است در حفظ تعادل هنگام ایستادن یا راه رفتن دچار مشکل شود.

6.افزایش خستگی و ضعف عمومی

افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است احساس خستگی و ضعف عمومی بیشتری داشته باشند. این خستگی ناشی از تلاش اضافی عضلات برای جبران انحراف ستون فقرات است که می‌تواند به‌ویژه پس از فعالیت‌های طولانی مدت یا فیزیکی شدید، بیشتر نمایان شود.

در نهایت، باید یادآوری کرد که علائم اسکولیوز ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و شدت آن بستگی به میزان انحراف ستون فقرات دارد. در صورتی که علائمی مشابه این‌ها مشاهده شود، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کرده و تحت ارزیابی و درمان مناسب قرار گیرید.

روش‌های تشخیص انحراف ستون فقرات

تشخیص انحراف ستون فقرات از طریق بررسی‌های فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود:

1. معاینه فیزیکی: پزشک با بررسی وضعیت بدنی بیمار و اندازه‌گیری میزان انحراف ستون فقرات، می‌تواند تشخیص اولیه را بدهد.

2. رادیوگرافی (X-ray): برای اندازه‌گیری دقیق زاویه انحراف و تعیین شدت بیماری، از رادیوگرافی استفاده می‌شود.

3. MRI یا سی‌تی اسکن: برای ارزیابی دقیق‌تر و بررسی آسیب‌های عصبی یا ساختارهای نرم استفاده می‌شود.

درمان‌های غیرجراحی انحراف ستون فقرات

در مراحل اولیه و در موارد خفیف‌تر انحراف ستون فقرات، روش‌های غیرجراحی می‌توانند مؤثر باشند:

1. فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات پشت، شکم و گردن کمک کرده و وضعیت بدن را اصلاح کنند. تمرینات کششی و تقویتی به کاهش درد و بهبود عملکرد ستون فقرات کمک می‌کنند.

2. بریس‌ها (کمربندهای اصلاحی): استفاده از بریس در مواردی که انحراف ستون فقرات در حال پیشرفت است، می‌تواند به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کمک کند. این روش به‌ویژه در نوجوانان مؤثر است.

3. داروها: مسکن‌های ساده و داروهای ضدالتهاب برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.

4. رادیوفرکوئنسی (RF): این روش برای کاهش درد‌های مزمن ستون فقرات و کاهش فشار عصبی مفید است.

درمان‌های جراحی انحراف ستون فقرات

در موارد شدید انحراف ستون فقرات یا زمانی که درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، بریس‌ها و داروها مؤثر نباشند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای حیاتی برای درمان باشد. هدف از جراحی اصلاح انحراف، کاهش درد، جلوگیری از پیشرفت وضعیت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. روش‌های جراحی مختلفی برای درمان انحراف ستون فقرات وجود دارد که به‌طور عمده شامل جراحی فیوژن ستون فقرات و استفاده از لوازم اصلاحی است. در ادامه به تفصیل به این روش‌ها می‌پردازیم:

1. جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion Surgery)

جراحی فیوژن ستون فقرات یکی از روش‌های رایج در درمان انحراف شدید ستون فقرات است. در این روش، هدف اصلی ثابت کردن مهره‌ها به یکدیگر به‌منظور جلوگیری از پیشرفت انحراف و کاهش درد ناشی از آن است. این جراحی معمولاً در مواردی انجام می‌شود که انحراف ستون فقرات به‌طور قابل توجهی وضعیت بیمار را تحت تأثیر قرار داده و روش‌های غیرجراحی به‌تنهایی مؤثر نبوده‌اند.

در این فرآیند، پزشک از پیوند استخوانی برای جوش دادن مهره‌ها به یکدیگر استفاده می‌کند. این کار می‌تواند با استفاده از استخوان‌های خود بیمار (پیوند اتوگرافت) یا از مواد مصنوعی (پیوند آلوگرافت) صورت گیرد. همچنین برای ایجاد ثبات و حمایت از ستون فقرات، ممکن است از پیچ و میله‌های فلزی استفاده شود.

مزایا و معایب جراحی فیوژن ستون فقرات

این جراحی می‌تواند کمک زیادی به کاهش درد و جلوگیری از بدتر شدن انحراف کند، اما ممکن است محدودیت‌هایی در حرکت و انعطاف‌پذیری ستون فقرات ایجاد شود. همچنین مدت زمان بهبودی ممکن است طولانی باشد.

2. لوازم اصلاحی (Corrective Devices)

در برخی از موارد، به‌ویژه در بیماران جوان یا در مواردی که انحراف ستون فقرات در مراحل ابتدایی است، ممکن است از لوازم اصلاحی برای اصلاح انحراف استفاده شود. این لوازم شامل پیچ و میله‌های فلزی هستند که برای اصلاح و تثبیت ستون فقرات به‌کار می‌روند. این روش معمولاً در مواردی به کار می‌رود که جراحی فیوژن برای اصلاح انحراف مناسب نباشد یا بیمار در شرایطی قرار داشته باشد که نیاز به درمان فوری‌تر داشته باشد.

این روش به‌طور خاص برای افرادی که اسکولیوز پیشرفته دارند، بسیار مفید است. پزشکان معمولاً این پیچ‌ها و میله‌ها را برای اصلاح انحراف‌های پیچیده‌تر به کار می‌برند.

مزایا و معایب لوازم اصلاحی

استفاده از لوازم اصلاحی می‌تواند انحراف را به‌طور مؤثر کاهش دهد و از پیشرفت آن جلوگیری کند، اما در برخی موارد ممکن است منجر به عوارضی مانند عفونت یا آسیب به بافت‌های اطراف شود.

3. جراحی برای آسیب به نخاع یا اعصاب

در صورتی که انحراف ستون فقرات به‌حدی شدید باشد که فشار زیادی به نخاع یا اعصاب وارد کند، این وضعیت می‌تواند باعث بروز علائمی نظیر بی‌حسی، ضعف در اندام‌ها، یا اختلال در حرکت شود. در چنین مواردی، جراحی باید برای اصلاح وضعیت و جلوگیری از آسیب بیشتر به سیستم عصبی انجام شود.

جراحی برای این شرایط معمولاً شامل حذف فشار از روی نخاع (دکمپرشن) و اصلاح انحراف است. این روش می‌تواند شامل برداشتن دیسک‌های آسیب‌دیده یا مهره‌هایی باشد که به نخاع فشار وارد می‌کنند.

مزایا و معایب جراحی برای آسیب نخاع

اگر جراحی به‌موقع انجام شود، می‌تواند از آسیب بیشتر به نخاع و اعصاب جلوگیری کرده و به کاهش درد و بهبود عملکرد عصبی کمک کند. با این حال، خطر عوارض مانند عفونت، آسیب به اعصاب یا خونریزی وجود دارد.

4. مراقبت‌های بعد از جراحی

پس از انجام جراحی‌های مربوط به انحراف ستون فقرات، مرحله بهبودی بسیار مهم است. بیماران باید تحت مراقبت‌های ویژه‌ای قرار گیرند و فیزیوتراپی و توانبخشی به‌طور منظم انجام شود تا بهبود حرکت و کاهش درد در مناطق تحت درمان حاصل شود.

فیزیوتراپی:
پس از جراحی، فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا به تدریج به وضعیت عادی خود بازگردد و از ایجاد مشکلات جدید جلوگیری شود. فیزیوتراپی شامل تمرینات کششی و تقویتی برای تقویت عضلات اطراف ستون فقرات است.

5. جراحی مینی‌مال اینویزیو (Minimal Invasive Surgery)

در برخی موارد، از روش‌های جراحی مینی‌مال اینویزیو برای اصلاح انحراف ستون فقرات استفاده می‌شود. این روش به‌طور کلی نیاز به برش‌های کوچک‌تر و زمان بهبودی سریع‌تر دارد. با این حال، در موارد شدید، این روش نمی‌تواند به اندازه جراحی‌های سنتی مؤثر باشد.

در نهایت، جراحی برای درمان انحراف ستون فقرات معمولاً زمانی توصیه می‌شود که روش‌های غیرجراحی قادر به کنترل وضعیت نباشند یا خطرات جدی برای بیمار وجود داشته باشد. پیش از هرگونه تصمیم‌گیری، مشاوره با پزشک متخصص و ارزیابی دقیق وضعیت بیمار ضروری است.

پیشگیری از انحراف ستون فقرات

اگرچه برخی از انواع انحراف ستون فقرات، به‌ویژه آن‌هایی که ناشی از عوامل ژنتیکی یا مشکلات مادرزادی هستند، غیرقابل پیشگیری هستند، اما رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این وضعیت کمک کرده و به حفظ سلامت ستون فقرات در طول زمان منجر شود. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از انحراف ستون فقرات انجام داد، اشاره خواهیم کرد:

1. حفظ وضعیت بدن صحیح (Posture)

یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند به جلوگیری از انحراف ستون فقرات کمک کند، حفظ وضعیت صحیح بدن است. بسیاری از مشکلات ستون فقرات، مانند اسکولیوز و کیفوز، ناشی از عادات بد در نشستن، ایستادن یا حرکت کردن هستند. برای کاهش خطر ابتلا به انحراف، بهتر است همیشه بدن را در موقعیت طبیعی خود نگه دارید.

• نشستن درست: هنگام نشستن، از صندلی‌هایی استفاده کنید که پشتیبانی خوبی از کمر داشته باشند. از خم شدن به جلو و نشستن در وضعیت‌های غیرطبیعی خودداری کنید. بهتر است هنگام نشستن، زانوها در سطحی پایین‌تر از ران‌ها قرار داشته باشند.

• ایستادن صحیح: در هنگام ایستادن، وزن بدن خود را به طور یکنواخت بین دو پا توزیع کنید و از ایستادن به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت خودداری کنید. همچنین باید از خم شدن بیش از حد به جلو یا عقب جلوگیری کرد.

• حرکت صحیح: هنگام برداشتن اجسام سنگین، از خم کردن کمر اجتناب کنید و به جای آن از پاها برای بلند کردن اشیاء استفاده کنید. این کار فشار زیادی را از روی ستون فقرات برداشته و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.

2. ورزش منظم و تقویت عضلات پشت و شکم

ورزش و فعالیت بدنی منظم به تقویت عضلات اطراف ستون فقرات کمک می‌کند، که این امر می‌تواند از بروز مشکلات ستون فقرات جلوگیری کند. عضلات قوی پشت و شکم نقش مهمی در حمایت از ستون فقرات دارند و به جلوگیری از فشار اضافی بر روی آن کمک می‌کنند.

• تمرینات کششی: کشش‌های منظم می‌تواند از ایجاد تنش در عضلات و بافت‌های اطراف ستون فقرات جلوگیری کرده و انعطاف‌پذیری آن را افزایش دهد.

• تمرینات تقویتی: تمریناتی که بر روی تقویت عضلات کمر، شکم و ناحیه لگن تمرکز دارند، می‌توانند به بهبود وضعیت بدن و حمایت از ستون فقرات کمک کنند. برخی از تمرینات مفید شامل پلانک، دراز و نشست و تمرینات با کش‌های مقاومتی هستند.

• ورزش‌های هوازی: فعالیت‌هایی مانند شنا، دویدن یا دوچرخه‌سواری می‌توانند به حفظ سلامت کلی بدن و افزایش قدرت قلبی و عروقی کمک کنند، که این امر تأثیر مستقیمی بر سلامت ستون فقرات دارد.

3. استفاده از صندلی‌های ارگونومیک و تجهیزات مناسب

استفاده از صندلی‌های ارگونومیک در محل کار یا خانه می‌تواند تأثیر زیادی بر کاهش فشار بر ستون فقرات داشته باشد. این صندلی‌ها به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا حمایت بهتری از کمر و گردن ارائه دهند و به حفظ وضعیت طبیعی بدن کمک کنند.

• صندلی‌های مناسب برای کار: اگر زمان زیادی را در پشت میز یا کامپیوتر می‌گذرانید، از صندلی‌های ارگونومیک استفاده کنید که پشتیبانی لازم را برای کمر فراهم می‌کنند. این صندلی‌ها معمولاً دارای پشتی قوس‌دار هستند که از انحنای طبیعی کمر پشتیبانی می‌کند و کمک می‌کند تا از خم شدن بیش از حد به جلو جلوگیری شود.

• تنظیمات درست میز و مانیتور: در هنگام کار با کامپیوتر، ارتفاع میز و مانیتور را طوری تنظیم کنید که شانه‌ها و گردن در وضعیت راحت و طبیعی قرار بگیرند. در غیر این صورت، خم شدن طولانی مدت به جلو یا عقب می‌تواند باعث فشار بر روی ستون فقرات و در نتیجه بروز مشکلاتی مانند گردن درد و کمردرد شود.

4. اجتناب از اضافه‌وزن

وزن اضافی بدن، به‌ویژه در ناحیه شکم، می‌تواند فشار زیادی بر ستون فقرات وارد کند و به تدریج باعث انحراف و مشکلات دیگر در این ناحیه شود. بنابراین، حفظ وزن سالم و جلوگیری از چاقی یکی از اقدامات پیشگیرانه مهم برای حفظ سلامت ستون فقرات است.

• رژیم غذایی سالم: خوردن مواد غذایی مغذی که سرشار از کلسیم و ویتامین D هستند، به تقویت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی مانند لبنیات، سبزیجات برگ سبز و ماهی‌های چرب می‌تواند تأثیر زیادی در سلامت استخوان‌ها داشته باشد.

• ورزش برای کنترل وزن: انجام فعالیت‌های ورزشی منظم به کاهش وزن و حفظ تناسب اندام کمک می‌کند، که این امر می‌تواند فشار اضافی را از روی ستون فقرات بردارد.

5. پرهیز از نشستن طولانی مدت

یکی از عادات نادرستی که می‌تواند به انحراف ستون فقرات منجر شود، نشستن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت است. افراد معمولاً ساعت‌ها در پشت میز یا بر روی صندلی می‌نشینند که این وضعیت باعث فشار بر روی دیسک‌ها و مهره‌های ستون فقرات می‌شود.

• استراحت‌های مکرر: اگر مجبور به نشستن برای مدت طولانی هستید، حتماً هر 30 تا 60 دقیقه یکبار از جای خود برخیزید و چند دقیقه راه بروید یا کشش‌های ساده انجام دهید.

نتیجه‌گیری

انحراف ستون فقرات یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند به دردهای مزمن و مشکلات دیگر منجر شود. تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار انحراف ستون فقرات هستید، توصیه می‌شود که برای مشاوره و درمان به دکتر حمیدرضا سمیعی، متخصص درد، مراجعه کنید.